Miejsko-Gminna Biblioteka
Publiczna

Zaczęłam pisać "Listy do Marii Konopnickiej" dziesięć lat temu. Najpierw sporadycznie, później częściej, nie zastanawiając się jak długo będę kontynuować, a tym bardziej czy kiedykolwiek uda mi się je opublikować, wydać, i czy w ogóle ujrzą światło dzienne. Pisałam te listy-wiersze z potrzeby serca. Podczas podróży, spacerów, wzruszających mnie momentów, wydarzeń czy imprez. Bo Maria Konopnicka urodziła się - tak jak ja - w Suwałkach, gdzie jest patronką mojej Alma Mater (I LO im. Marii Konopnickiej). Wyrosłam więc niejako pod Jej skrzydłami i czuję się z Nią emocjonalnie związana.Pisałam też dlatego, bo życiowe meandry rzuciły mnie do Ciechanowa, miasta na północnym Mazowszu, też z Nią związanego - poprzez syna Jana Konopnickiego (1868-1930), z zawodu młynarza, który od hr. Krasińskich dzierżawił w latach 1903-1914 młyn na rzece Łydyni w Ciechanowie, a w roku 1905 nabył również pobliski majątek Przedwojewo.[.]Proszę o życzliwe przyjęcie tych zwierzeń, szeptów, emocji, wspomnień, wydanych w 110-lecie śmierci "pieśniarki ludu polskiego" i proklamacji Jej Roty - jako pieśni do muzyki Feliksa Nowowiejskiego. Wszak Rotą, jak napisał Kazimierz Przerwa-Tetmajer - "zmartwychwstała Polska".

Malarka znana głównie z ikonicznego porteru Konopnickiej w binoklach, społecznica, aktywistka, feministka, Pietrek z powycieranymi łokciami - fascynująca i niesłusznie zapomniana towarzyszka życia autorki Roty.

Maria Dulębianka najpierw uczyła się w szkole artystycznej w Wiedniu, potem jej kariera nabrała tempa w Warszawie pod okiem Wojciech Gersona. W 1884 roku dołączyła do grona pierwszych polskich malarek, które studiowały w cenionej paryskiej Académie Julian. Tylko niewielka część jej dorobku artystycznego przetrwała jednak do dzisiaj.

Od 1890 roku wspólnie z Konopnicką mieszkała za granicą - a jeśli sprawy osobiste zmuszały je do rozstania, to Marie jak najszybciej starały się do siebie wrócić. Z biegiem lat Dulębianka coraz głośniej zaczyna zabierać głos w sprawie równouprawnienia kobiet. Publikuje ostrą polemikę Damscy kaznodzieje, którą można streścić hasłem: "mężczyźni objaśniają mi świat". Apeluje także o równy dostęp do studiów artystycznych. Potem w ramach manifestu jako pierwsza kobieta kandyduje w wyborach do Sejmu Krajowego.

Po śmierci poetki osiadła na stałe we Lwowie, gdzie jeszcze mocniej zaangażowała się w działalność społeczną i feministyczną. Podczas misji Czerwonego Krzyża zaraziła się tyfusem, kontrolując warunki w ukraińskich obozach, w których byli internowani Polacy. Zmarła 7 marca 1919 roku. Początkowo pochowano ją w grobowcu Konopnickiej na Cmentarzu Łyczakowskim. Osiem lat później jej trumna została przeniesiona na Cmentarz Obrońców Lwowa.

Karolina Dzimira-Zarzycka porządkuje i uzupełnia biografię Marii Dulębianki, ale przede wszystkim kreśli portret artystki i emancypantki, której problemy i wybory okazują się dziś zaskakująco aktualne. Obficie czerpiąc ze źródeł, stara się uchwycić naturę relacji Dulębianki i Konopnickiej, a także wpisać ją w szerszy obraz sytuacji kobiet na przełomie XIX i XX wieku.